UMOWA SPEDYCJI – CO POWINNA ZAWIERAĆ?
W pierwszej kolejności umowę spedycji należy odróżnić od umowy przewozu. Istotą umowy spedycji jest przede wszystkim nie tylko cała organizacja przewozu towaru, ale także inne czynności z nim związane (np.: załatwienie formalności celnych, przechowanie, opakowanie przesyłki, zawarcie umowy przewozu). Natomiast umowa przewozu obejmuje jedynie samą usługę transportu.
Definicja umowy spedycji
Umowa spedycji jest umową nazwaną, która została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 794 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: „kc”) przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.
Z powyższego wynika, że umowa spedycji jest przede wszystkim umową odpłatną (spedytor musi otrzymać wynagrodzenie od dającego zlecenie), konsensualną (dla skuteczności umowy nie jest wymagane wydanie przesyłki, a jedynie złożenie zgodnych oświadczeń woli) oraz wzajemną.
Strony umowy spedycji
Umowa spedycji jest zawierana pomiędzy spedytorem a dającym zlecenie. Dającym zlecenie może być każda osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną. Natomiast spedytorem może być również osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną. Spedytor musi posiadać status przedsiębiorcy. Przedmiotem działalności takiego przedsiębiorcy powinno oczywiście być wysyłanie i odbiór przesyłek albo dokonywanie innych czynności związanych z ich przewozem. Brak statusu przedsiębiorcy po stronie spedytora spowoduje, że nie będziemy mieli do czynienia z umową spedycji. Taka umowa natomiast będzie umową nienazwaną, do której powinniśmy stosować przepisy o zleceniu.
Umowa spedycji – istotne postanowienia
Do elementów przedmiotowo istotnych umowy spedycji należą:
- oznaczenie przesyłki (strony muszą wiedzieć, co ma być przedmiotem przewozu),
- wynagrodzenie (umowa spedycji jest umową odpłatną),
- rodzaj i zakres usługi spedycyjnej.
Co istotne, umowa spedycji jest bardziej rozbudowana w stosunku do umowy przewozu. Spedytor może się również zobowiązać do wykonania innych usług.
Umowa spedycji – jakie inne usługi?
W tym miejscu należy zastanowić się, co kryje się pod pojęciem innych usług, gdyż ustawa tego wprost nie wskazuje. Na podstawie wypracowanego zarówno przez doktrynę, jak i judykaturę stanowiska za inne usługi możemy uznać np. udzielanie porad, zawarcie umów ubezpieczenia, wybór firmy ubezpieczeniowej, zważenie i zapakowanie przesyłek, odprawa celna, organizowanie dokumentacji. Należy pamiętać, iż katalog usług spedycyjnych jest katalogiem otwartym.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że umowa spedycyjna nie może mieć za swój przedmiot jedynie „innych usług”, jak mogłoby wskazywać dosłowne brzmienie przepisu w wyniku zastosowania spójnika „albo”. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 7 kwietnia 2017 r. (I ACa 894/16, Legalis) wskazano: “W świetle art. 794 § 1 kc przedmiotem spedycji mogą być usługi inne niż stricte spedycyjne, ale tylko wówczas, gdy występują równolegle ze świadczeniem spedycji w zakresie wysyłania lub odbioru przesyłki”. Zatem między stronami powinna wystąpić przede wszystkim usługa dotycząca wysłania lub odbioru przesyłki. Dlatego też wydaje się, że jest to po prostu niefortunne sformułowanie wspomnianego przepisu przez ustawodawcę.
Umowa spedycji – jaka forma umowy?
Dla umowy spedycji nie zastrzeżono żadnej formy szczególnej, co oznacza, że umowa spedycji może być zawarta w dowolnej formie, tj. elektronicznie bądź ustnie. Oczywiście należy pamiętać, że umowa spedycji będzie miała za przedmiot – poza samym przewozem – również inne czynności, dlatego też powinna zostać zawarta w formie pisemnej.
Dodatkowo należy zauważyć, że spedytor może występować w umowie spedycji w dwojaki sposób. Zgodnie z art. 794 § 2 kc spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Zatem gdy spedytor działa w imieniu własnym (umowa zastępstwa pośredniego), czynności przez niego dokonane nie wywołują bezpośrednich skutków dla dającego zlecenie, a on sam nie potrzebuje pełnomocnictwa. W tej sytuacji uzyskane przy wykonywaniu zlecenia spedycyjnego prawa spedytor musi przelać na dającego zlecenie. Wynika to z faktu, że znajdują tu zastosowanie przepisy dotyczące zlecenia.
Natomiast w drugim przypadku (umowa zastępstwa bezpośredniego) podejmowanie jakichkolwiek czynności przez spedytora wywoła skutki bezpośrednio w sferze reprezentowanego.
Umowa spedycji – jakie obowiązki ma spedytor?
Spedytor obowiązany jest do podjęcia czynności potrzebnych do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora.
Obowiązek należy rozumieć bardzo szeroko. Spedytor, jako profesjonalista, powinien nadzorować losy przesyłki podczas całego okresu świadczenia usługi. W orzecznictwie za szczególne momenty uznaje się rozładunek i załadunek przesyłki, podczas których dochodzi do najczęstszych pomyłek lub uszkodzeń przesyłki. W takich momentach spedytor również będzie odpowiedzialny za szkodę, którą poniósł dający zlecenie w sytuacji, gdy na skutek błędów popełnionych przez pracowników dającego zlecenie załadowano na podstawiony środek transportowy towar nieobjęty zleceniem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 kwietnia 2015 r., sygn. akt V ACa 416/14). Jednakże są orzeczenia, które nieco łagodzą zakres obowiązków spedytora i w których wskazano, że nie można wymagać od spedytora, aby przy każdej przesyłce przeznaczonej do przewozu sprawdzał, czy profesjonalny przewoźnik zastosował właściwy środek transportu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 r., sygn. II CK 389/02).
Spedytor obowiązany jest również do podejmowania czynności potrzebnych do uzyskania zwrotu nienależnie pobranych sum z tytułu przewoźnego, cła i innych należności związanych z przewozem przesyłki. Obowiązki te określa wprost Kodeks cywilny, natomiast pozostałe obowiązki może określać wprost umowa.
Należności, których musi dochodzić spedytor, to przede wszystkim przewoźne i cło. Natomiast do innych należności zaliczamy takie, które są związane z przechowaniem czy ubezpieczeniem.
Dochodzenie należności należy rozumieć szeroko, zatem spedytor będzie zobowiązany również do wytoczenia powództwa i prowadzenia egzekucji, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Obowiązek ten istnieje niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z umową zastępstwa bezpośredniego, czy pośredniego.
Umowa spedycji – odpowiedzialność spedytora
Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze (art. 799 kc).
Spedytor, świadcząc usługi składające się na umowę spedycji, może posłużyć się innymi osobami. Zgodnie z art. 799 kc reguluje się odmienne zasady odpowiedzialności w zależności od tego, komu zostaną powierzone. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w przypadku posłużenia się przez spedytora przewoźnikami lub dalszymi spedytorami odpowiedzialność zostaje ograniczona do winy w wyborze. W rezultacie spedytor, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, powinien wykazać, że dołożył należytej staranności przy wyborze przewoźników i dalszych spedytorów. Według orzecznictwa należyta staranność spedytora w rozumieniu art. 355 w zw. z art. 799 kc jest zachowana, jeśli wykaże, że powierzył określone usługi przewozowe przewoźnikowi, którego profesjonalizm i jakość świadczonych usług budziły zaufanie.
„Spedytor powinien zatem udowodnić, że w momencie powierzenia przewoźnikowi przewozu jego profesjonalizm i jakość świadczonych usług budziły zaufanie” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 października 2015 r., sygn. akt I ACa 840/15).
Dlatego też spedytor powinien sumiennie podejść do wyboru takich podmiotów, analizując chociażby ich doświadczenie, w szczególności w taki sposób, aby mógł to następnie, w razie konieczności, udowodnić.
W tym miejscu należy poczynić ważną uwagę, ponieważ w sytuacji umowy spedycji nie znajdzie zastosowania art. 429 kc, który wyłącza odpowiedzialność przy powierzeniu wykonania czynności profesjonaliście. W konsekwencji spedytor nie uwolni się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że powierzył wykonanie danych czynności przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem czynności przewozowych.
Za pozostałe podmioty spedytor odpowiada jak za działania własne lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązywanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza (art. 474 kc).
Przedstawione powyżej zasady nie są wszystkimi ewentualnym możliwościami odpowiedzialności spedytora. Nieco odmiennie będzie przedstawiała się pozycja spedytora w przypadku posłużenia się spedytorem zastępczym. Przede wszystkim w takiej sytuacji nie znajdzie zastosowania art. 799 kc, tylko przepisy dotyczące umowy zlecenia, które znajdują zastosowanie do umowy spedycji, oraz ogólne zasady odpowiedzialności kontraktowej.
W związku z powyższym gdy spedytor przy wykonywaniu zlecenia posłuży się spedytorem zastępczym i zawiadomił zleceniodawcę o jego osobie i miejscu zamieszkania (siedziby), to będzie odpowiadał jedynie za winę w wyborze(art. 738 § 1 kc). Jeśli jednak nie zadośćuczynił obowiązkowi zawiadomienia o osobie spedytora zastępczego, wtedy za czynności zastępcy będzie odpowiadał jak za działania własne (art. 474 kc).
Nie należy również zapominać, że dający zlecenie ma możliwość wskazania sposobu wykonania zlecenia, co w tym wypadku mogłoby się wiązać z zastrzeżeniem, że spedytor nie może posłużyć się konkretnymi przewoźnikami czy dalszymi spedytorami. Jeśli w takiej sytuacji spedytor nie zastosuje się do wskazówek zleceniodawcy, to poniesie odpowiedzialność, nawet gdy nie ponosił winy w wyborze.
Umowa spedycji – spedytor jako przewoźnik
Z uwagi na złożony charakter przedmiotu umowy spedycji, w większości przypadków spedytor będzie korzystał z pomocy zewnętrznych przewoźników przy wykonywaniu zlecenia. Jednak nie można wykluczyć sytuacji, w której to sam spedytor zdecyduje się dokonać przewozu. Taką możliwość wyartykułowano wprost w przepisach regulujących umowę spedycji (art. 800 kc).
Spedytor, który podejmie się również dokonania przewozu, będzie miał jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika. W tym miejscu należy zadać pytanie: w jaki sposób tratować stosunek między zleceniodawcą a spedytorem? Czy należy to traktować jako rozszerzenie zakresu umowy spedycji, czy zawarcie dodatkowej umowy przewozu pomiędzy stronami?
Doktryna w większości przyjmuje, że nie będziemy mieli w tej sytuacji do czynienia z dodatkową umową przewozu, a jedynie z rozszerzeniem zakresu umowy spedycji. Takie podejście wynika również z orzecznictwa sądów powszechnych: “Okoliczność, iż poza organizacją przewozu rzeczy spedytor sam dokonał przewozu, do czego jest uprawniony na podstawie art. 800 kc, nie ma znaczenia dla kwalifikacji prawnej zawartej umowy jako umowy spedycji, ponieważ głównym przedmiotem zobowiązania spedytora pozostaje w opisanym przypadku w dalszym ciągu organizacja przewozu rzeczy, tylko bowiem w zakresie „dokonania przewozu” spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika (art. 800 zd. 2 kc)” (Ł. Kozłowski, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 grudnia 2014 r., sygn. akt I ACa 461/14).
Odpowiedzialność spedytora za szkody w towarze
Nieco odmiennie uregulowano zasady odpowiedzialności spedytora za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki. W takiej sytuacji odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej nie może przewyższać zwykłej wartości przesyłki, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.
Zwykła wartość przesyłki to przeciętna wartość rynkowa. Dodatkowo nie należy zapominać, że przy ustalaniu odszkodowania zastosowanie znajdą reguły zawarte w art. 363 § 2 kc, zatem wysokość odszkodowania powinna być oznaczana według cen z dnia ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności przemawiają za przyjęciem za podstawę cen istniejących w innej chwili.
W dalszej kolejności należy zwrócić uwagę, że przy umowie spedycji pojawiła się regulacja dotycząca ubytków naturalnych. W takiej sytuacji spedytor nie będzie ponosił odpowiedzialności, gdy ubytek nie przekracza granic ustalonych we właściwych przepisach, a w przypadku braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych.
Przepisy, które regulowałyby kwestię ubytków naturalnych, ostatni raz występowały w czasach słusznie minionych i obecnie brak jest takich regulacji. Wobec powyższego większe znaczenie przy ubytkach naturalnych znajdą granice zwyczajowo przyjęte. Z uwagi na ich niedookreślony charakter dobrym rozwiązaniem jest dookreślenie tego pojęcia w umowie między stronami, aby nie doszło na tym polu do istotnych różnic.
Warto podkreślić, że ważne zasady odpowiedzialności spedytora pojawią się w przypadku konkretnego rodzaju przedmiotów, tj. pieniędzy, papierów wartościowych lub rzeczy szczególnie cennych. W takich przypadkach spedytor odpowiada jedynie wtedy, gdy właściwości przesyłki podano przy zawarciu umowy, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.
Umowa spedycji – przedawnienie roszczeń
W przepisach dotyczących umowy spedycji postanowiono również odrębnie uregulować kwestie dotyczące przedawnienia roszczeń z niej wynikających. Termin przedawnienia dla wszystkich roszczeń z umowy spedycji wynosi rok i dotyczy obu stron umowy spedycji. Oznacza to, że niezależnie od tego, kto będzie stroną umowy spedycji, termin ten wyniesie rok i nie znajdą tutaj zastosowania ogólne przepisy dotyczące przedawnień (art. 118 kc).
Przedmiotowa regulacja będzie odnosiła się jedynie do roszczeń kontraktowych, natomiast w przypadku roszczeń deliktowych znajdzie zastosowanie zasada ogólna wyrażona w art. 4421 kc.
Przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń z umowy spedycji wskazują też jednoznacznie, od kiedy zaczyna biec termin przedawnienia:
- w wypadku roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki – od dnia dostarczenia przesyłki;
- w wypadku całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem – od dnia, w którym przesyłka miała być dostarczona;
- we wszystkich innych wypadkach – od dnia wykonania zlecenia.
Odrębny termin przedawnienia został także określony dla roszczeń spedytora przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi spedytor posługiwał się przy przewozie przesyłki. W takiej sytuacji termin przedawnienia jest jeszcze krótszy i wynosi sześć miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo.
W związku z powyższym dniem naprawienia szkody może być dzień zaspokojenia roszczenia poprzez jego uregulowanie, natomiast dniem wytoczenia powództwa będzie moment otrzymania przez spedytora odpisu pozwu. Jednoznacznie potwierdza to również orzecznictwo, gdzie stwierdzono, że „termin przedawnienia określony w art. 804 kc biegnie albo od dnia, w którym spedytor naprawił szkodę dobrowolnie, bez potrzeby wytaczania powództwa, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2004 r., sygn. V CK 21/04).
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).
Mam nadzieję, że artykuł okazał się dla Ciebie przydatny. Jeżeli tak było, polub Nas na Facebooku – Kancelaria Prawna Grabek Gróndwald. Dla Ciebie to jedno kliknięcie, a dla mnie to potwierdzenie, że moja praca jest wartościowa.
Radca prawny Gabriel Gróndwald
Kancelaria Prawna Grabek Gróndwald | legalgg.pl | kancelaria@legalgg.pl
Kancelaria świadczy usługi prawne z zakresu prawa przewozowego oraz prawa transportowego. Nasze doradztwo obejmuje wszystkie pola działalności przedsiębiorstw z sektora transportowego – https://legalgg.pl/prawo-transportowe-kancelaria/
umowa spedycyjna
co zawiera umowa spedycyjna
co powinna zawierać umowa spedycyjna
umowa spedycyjna wzór
umowa spedycji kc
umowa spedycji przykład
umowa spedycji definicja
umowa spedycji charakterystyka
umowa spedycyjna prawa i obowiązki stron
umowa spedycyjna forma umowy
jaką odpowiedzialność na spedytor
obowiązki spedytora
odpowiedzialność spedytora
jakie obowiązki ma spedytor
umowa spedycyjna szkody w towarze
umowa spedycyjna przedawnienie roszczeń
umowa spedycji przedawnienie roszczeń
umowa przewozu kodeks cywilny
umowa przewozu co zawiera
umowa spedycji a umowa przewozu
umowa spedycyjna
co zawiera umowa spedycyjna
co powinna zawierać umowa spedycyjna
umowa spedycyjna wzór
umowa spedycji kc
umowa spedycji przykład
umowa spedycji definicja
umowa spedycji charakterystyka
umowa spedycyjna prawa i obowiązki stron
umowa spedycyjna forma umowy
jaką odpowiedzialność na spedytor
obowiązki spedytora
odpowiedzialność spedytora
jakie obowiązki ma spedytor
umowa spedycyjna szkody w towarze
umowa spedycyjna przedawnienie roszczeń
umowa spedycji przedawnienie roszczeń
umowa przewozu kodeks cywilny
umowa przewozu co zawiera
umowa spedycji a umowa przewozu